Το κίνημα των πλατειών ως έκφραση μιας εναλλακτικής αντίληψης περί επαναστατικής στρατηγικής: η περίπτωση της πλατείας Συντάγματος

Abstract

Στην παρούσα διπλωματική εργασία, η οποία εντάσσεται στο πεδίο της κοινωνιολογίας της συλλογικής δράσης αλλά και σε αυτό της κοινωνικής και πολιτικής θεωρίας, εξετάζεται το κίνημα των πλατειών ή αλλιώς κίνημα των αγανακτισμένων, κατά τη ρητή έκφρασή του στον ελλαδικό χώρο και συγκεκριμένα στην πλατεία συντάγματος. Το κεντρικό ενδιαφέρον που απασχολεί το παρών πόνημα αφορά τον εντοπισμό κάποιας μορφής επαναστατικής στρατηγικής στις διαδικασίες του κινήματος, αλλά και δευτερευόντως στην παρουσίαση μιας συγκριτικής καταγραφής των τύπων των κοινωνικών κινημάτων, από τα εργατικά και τα νέα κοινωνικά κινήματα ως αυτά που θα ονομάσουμε μαρτυρικού τύπου κοινωνικά κινήματα ή καλύτερα συλλογική δράση μαρτυρικού τύπου. Για το λόγο αυτό, εξετάζονται τα πρακτικά από τις συνελεύσεις της πλατείας Συντάγματος αλλά και των ομάδων που συνθέτουν αυτό το πολύμορφο κίνημα, με τη μεθοδολογία της ανάλυσης λόγου. Το κίνητρο για μια τέτοια εργασία προέκυψε από την ενεργή επιθυμία για να αλλάξουμε τον κόσμο, αλλά και από την άμεση επαφή του συγγραφέα με το κίνημα των πλατειών.Για την εξαγωγή συμπερασμάτων, μελετάται η εμπειρία σε τέσσερις κεντρικούς πυλώνες. Στα Υποκείμενα της συλλογικής δράσης, στη χρήση εναλλακτικών μέσων επικοινωνίας, στο χώρο της διαμαρτυρίας και τέλος στη διαδικασία των συνελεύσεων. Ενώ το θεωρητικό πλαίσιο ποικίλει, έχοντας αναφορά κυρίως σε ρεύματα του αυτόνομου μαρξισμού.Όσον αφορά το περιεχόμενο, η διπλωματική αυτή εργασία ξεκινά με ορισμένες επιστημολογικές παρατηρήσεις που διέπουν το όλο κείμενο αλλά και απασχόλησαν τον συντάκτη κατά τα τέσσερα έτη σπουδών του. Έπειτα περνά σε μια ελλειπτική παρουσίαση των εργατικών και των νέων κοινωνικών κινημάτων. Στο σημείο αυτό γίνεται η εισαγωγή στο θέμα, παραθέτοντας ορισμένα ιστορικά στοιχεία για το κίνημα των πλατειών. Στη συνέχεια καταπιάνεται με την εμπειρία του συντάγματος μελετώντας τους τέσσερις προαναφερθέντες πυλώνες ξεχωριστά.Στον πρώτο πυλώνα, τίθενται τα ερωτήματα αν οι συλλογικοί δρώντες των πλατειών συνθέτουν κάποια εργατική τάξη ή τη μετανεωτερική κατηγορία του πλήθους. Ασκείται κριτική στις δύο αυτές κατηγορίες, εκφράζοντας τη θέση ότι η σύγκρουση βιώνεται καθημερινά στην αρνητική εμπειρία των κοινωνικών υποκειμένων,αλλά και διαπερνά ολόκληρο το κοινωνικό σύνολο τόσο εξωτερικά όσο και εσωτερικά. Εκφράζεται η θέση ότι η έννοια της τάξης οφείλει να κατανοηθεί σαν διαδικασία και η συλλογική δράση ως πάλη ενάντια στην ταξινόμηση. Τέλος, αναλύεται η θέση ότι αυτή η σύγκρουση μεταδίδεται από μια έκρηξη της αρνητικότητας.Στο δεύτερο πυλώνα, τα μέσα κοινωνικής δικτύωσης, εξετάζεται η παραδοσιακή σχέση των κοινωνικών κινημάτων με τα Μέσα Μαζικής Ενημέρωσης. Υποστηρίζεται ότι η χρήση των νέων δικτυακών μέσων από το κίνημα των «αγανακτισμένων» ανατρέπει αυτή τη σχέση. Παρατίθενται επιπλέον, όψεις της συζήτησης για τις νέες τεχνολογίες επικοινωνίας, ενώ παρατηρείται ότι η χρήση αυτών των μέσων δημιουργεί το «κοινό».Στον τρίτο άξονα τώρα, εξετάζεται ο χώρος του κινήματος των πλατειών, ο οποίος αναγνωρίζεται ως κοινωνική κατασκευή. Επιχειρείται, παράλληλα, μια συμβολική και σχεσιακή προσέγγιση του χώρου μέσα από τη σύγκρουση των κοινών με τις περιφράξεις. Ενώ αποκτά δυναμική, με την προσομοίωσή του με ετεροτοπία. Στον τελευταίο πυλώνα, περιγράφεται η διαδικασία της συνέλευσης και τονίζεται η διάσταση της ελπίδας που μεταδόθηκε από αυτή τη διαδικασία.Μετά το πέρας αυτής της μελέτης, η πτυχιακή εργασία συνεχίζει με τη σύγκριση των κινηματικών παραδειγμάτων που αναπτύχθηκαν πριν σε σχέση με την πλατεία συντάγματος, υποστηρίζοντας ότι αναδύεται μια νέα μορφή κινημάτων. Περνά ύστερα στην παράθεση συγκεκριμένων χαρακτηριστικών που εντοπίζονται σε αυτή τη νέα μορφή κινημάτων ( προεικονιστική πολιτική , ενδεχομενικότητα, οριζοντιότητα, αγωνιστικότητα, πολιτική βαδίσματος και μερικότητα). Υποστηρίζει την καινοτόμο θέση ότι όλα αυτά συνθέτουν μια πάλη μαρτυρικού τύπου, μια μαρτυρικού τύπου συλλογική δράση καθώς τα κοινωνικά υποκείμενα βιώνουν έναν διαφορετικό κόσμο στα σώματά τους αλλά και μαρτυρούν με το πράττειν τους αυτόν τον κόσμο. Μεταδίδουν, δηλαδή αυτή την εμπειρία τους.Η θέση για την ανάδυση συλλογικής δράσης μαρτυρικού τύπου, συνοδεύεται με μια πρωτότυπη ανάγνωση της επαναστατικής στρατηγικής. Συγκεκριμένα, τίθεται υπό αμφισβήτηση ο ίδιος ο όρος, οι προκαθορισμένοι στόχοι των κινημάτων, τα στοιχεία ιεραρχίας και μονιμότητας, τη σύνδεση με το κράτος, ενώ δίνει έμφαση στις εσωτερικές διαδικασίες.Κλείνοντας, η παρούσα μελέτη αποκτά εξαιρετικό ενδιαφέρον όχι μόνο εξαιτίας της δημόσιας συζήτησης που διαρκεί τα τελευταία χρόνια για το κίνημα των πλατειών και τη δύση των ηγεμονικών πολιτικών, αλλά σημαντικότερα διότι αναπτύσσει μια εναλλακτική πρόταση επαναστατικού πράττειν, ενός πράττειν για να αλλάξουμε τον κόσμο χωρίς να κατακτήσουμε την εξουσία.